Piše: Srđan Nikolić, Aktualac

Priču o najboljim igračima koji nisu s američkog kontinenta treba prvo dobro izdefinisati. Pravljene su mnoge liste igrača koji nisu rođeni u SAD-u, ali su se autori takvih tekstova uglavnom ograničavali na Evropu kao sigurnu bazu iz koje se biraju neamerički igrači. Potpuno logično, jer je izraz neamerički igrač prilično rastegljiv pojam. Zbog svega toga, mnogo je igrača koje razne države svojataju zbog svog porekla koje naravno vode sa drugog kontinenta. Razloga je više za sve to, ali nećemo sada da ulazimo u temu o relativno kratkoj istoriji Sjedinjenih Američkih Država koje se kao samostalna zemlja pojavljuju tek 1776. godine i to u prilično drugačijoj formi u odnosu kakva je danas. Masovna imigracija iz Evrope početkom 20. veka i nakon Prvog svetskog rata kada je ogroman broj ljudi u potrazi za boljim životom hrlio u “Obećanu zemlju“, učinio je da Amerika postane toliko šarenolika da je gotovo bilo nemoguće naći čoveka koji je imao makar tri generacije Amerikanaca iza sebe. Takođe, kada se priča o tome ko su najbolji neamerički košarkaši u najkvalitetnijoj košarkaškoj ligi na svetu, mora se spomenuti da se i igrači iz Kanade takođe moraju smatrati “domaćim” u NBA. Jednostavno, gledajući istoriju NBA lige od samog početka, prvi zvanični meč tadašnje BAA (Basketball Association of America) odigran je 31. oktobra 1946. godine u Torontu, dakle – u Kanadi. Taj prvi meč su odigrali domaći Huskiesi protiv New York Knicksa. Iako Toronto nakon te sezone nije više bio učesnik NBA sve do pojave Toronto Raptorsa kojima su se u Kanadi pridružili i Vancouver Grizzliesi (sada smešteni u Memphisu) 1995. godine, kanadski igrači se moraju izuzeti iz izbora najboljih stranih igrača u NBA. Naravno, kada se misli na Kanađane, prva pomisao ide na dvostrukog MVP-a Phoenix Sunsa Stevea Nasha, jedinog playmakera u istoriji lige pored Magica Johnsona i Stepha Curryja koji je vezao dve MVP titule.

Interesatno je da je recimo kapiten ekipe i lice koje se našlo na prvom plakatu na kome se reklamirala NBA liga bio igrač Ed Sadowski. Čitajući prezime, jasno je da poreklo vodi iz istočne Evrope, a u toj ekipi su se nalazili i Gino Sovran, igrač čije poreklo nedvosmileno vuče jevrejske korene, kao i prvi igrač koji se smatra strancem u NBA – Italijan Henry Biasatti. Strelac prvog koša u istoji lige je Oscar Schectman, rođeni Njujorčanin, poreklom Jevrej iz Rusije. Na tom prvom meču bio je i jedan igrač poljskog porekla Leonard Knorek, kao i još jedan Jevrejin Nathan Militzok. Najbolji strelac u toj prvoj godini postojanja lige je bio Joe Fuks, još jedan igrač jevrejskih korena koji je vezan za Rumuniju. Inače, u toj prvoj sezoni nastupalo je još dosta igrača poreklom iz Evrope, ali su svi imali i američke pasoše čime se oni svakako ne mogu svrstati pod strane igrače. Kao što se u dosadašnjem delu teksta vidi, dosta je Jevreja bilo prisutno u prvoj godini postojanja lige. Jedan od najuspešnijih trenera u istoriji NBA, Arnold “Red” Auerbach je u prvoj godini postojanja iste vodio ekipu Washington Capitolsa do najboljeg rezultata u ligi. Auerbach, čije ime nosi trofej namenjen najboljem treneru u NBA ligi, takođe ima jevrejske korene, a njegov otac je pre odlaska u Ameriku živeo u Minsku u Belorusiji (u to vreme carska Rusija). Takođe, na draftu 1950. godine kao treći pickje izabran sin siromašnih francuskih imigranata Bob Cousy, a nešto kasnije još jedan igrač francuskog porekla i kasnija NBA legenda, Paul Arizin. Ipak, ono što je zajedničko svim spomenutim igračima je činjenica da su rođeni u SAD-u i da su imali američko državljanstvo.

U potrazi za igračima koji su imali balkanske korene, prvi koji su uopšte draftovani su igrači hrvatskog porekla John Mandić i Matt Zunić, i oni su izabrani već na prvom BAA draftu. Ipak, sigurno najpoznatiji igrač koji vodi korene iz Hrvatske je član Kuće slavnih u Springfieldu George Mikan, petostruki šampion i četvorostruki All-Star igrač, jedan od 50 najboljih igrača koje je NBA liga ikada imala prema izboru iz 1996. godine. Mikan je kao student De Paul Univerziteta bio saigrač sa Zdravkom Govedaricom, igračem koji se smatra prvim igračem srpskog porekla u NBA. Ipak, pitanje je koliko je to tačna informacija, s obzirom da je i Petar Maravich, otac mnogo poznatijeg petostrukog All-Stara Pit Maravicha, takođe nastupao u prvoj NBA sezoni za ekipu Pittsburg Ironmen. Petar Maravich je sin srpskih imigranata, a pored karijere igrača, bio je još poznatiji kao košarkaški trener. George Mikan i Zdravko Govedarica zajedno su osvojili i državno prvenstvo kao studenti. Mikanov broj dresa 99 je jedan od samo dva povučena u istoriji De Paul Univerziteta, a takođe, iako nije povučen, „počastvovan“ i kod LA Lakersa kao uspomena na dane u Minneapolisu. Zdravko Govedarica je primljen u Hall of Fame univerziteta De Paul.

Međutim, sve je to daleka prošlost i, kao što smo već napomenuli, to su igrači rođeni u Americi i sa američkim pasošem. NBA liga je dugo funkcionisala bez stranaca, uredno draftujući igrače sa svojih koledža u NBA. Na draftu bi tek sporadično pojavilo neko strano ime, mada su to bili igrači koji su imali američke pasoše pa ih ni u SAD-u nisu smatrali za strance. 1961. godine kao sedmi izbor na draftu je izabran Tom Meschery, igrač kome je pravo ime bilo Tomislav Nikolajevič Mešcerjakov. Tom je bio sin ruskih imigranata rođen u Kini, u gradu Harbin, a njegovi roditelji su se sa njim preselili u San Francisco nakon Drugog svetskog rata. Zašto je sve ovo bitno? Zato što je Tom (ili Tomislav) prvi igrač koji nije rođen u SAD, a koji je zaigrao na All-Star utakmici. Tada je bio član Philadelphia Warriorsa (sadašnji Golden State) a na tom, reklo bi se, istorijskom pojavljivanju je postigao tri poena za osam minuta.

Prvi neamerički igrači draftovani kao stranci su došli na istom draftu (1970.) i draftovani su od strane iste ekipe – Atlanta Hawksa. To su bili Meksikanac Manuel Raga i, za naše prostore mnogo poznatiji, Italijan Dino Meneghin, član Kuće slavnih. Obojica su tada igrali u italijanskom prvenstvu, a glavni razlog zbog koga nijedan nije završio u NBA je bila otkupna klauzula po kojoj je Atlanta morala da plati njihovim klubovima po 35.000 dolara, što su Hawksi odbili. Te iste godine Atlanta je draftovala a “Pistol Petea” Maravicha koga smo već spomenuli, a koji je bio jedan od najvećih inovatora u igri, sa nepredvidljivim i do tada neviđenim driblinzima kao i fenomenalnim šuterskim sposobnostima.

Naravno, sve do sredine ’70-ih retko koji neamerički igrač se uopšte i mogao naći na draftu, a kamoli da igra ozbiljniju ulogu u NBA. Jedan od problema sa kojima su se susretali igrači koji bi želeli da odu među profesionalce je bilo i pravilo prema kome NBA igrači nisu smeli da nastupaju za svoje nacionalne timove. Tako je i jedan od najvećih jugoslovenskih igrača svih vremena, rođeni Zagrepčanin koji je odrastao u Zadru, Krešimir Ćosić, nakon studija na univerzitetu Brigham Young (koji je takođe studirao i sadašnji GM Bostona Danny Ainge), rešio da se vrati u Jugoslaviju. Razlika između popularnog Kreše i sadašnjih igrača koji odlaze na studije u SAD je ta što je u momentu odlaska, sa nepunih 20 godina, Ćosić već osvojio tri srebrne medalje na Olimpijskim igrama, Svetskom i Evropskom Prvenstvu, kao i zlatnu medalju na Mediteranskim igrama. Nešto što nijedan igrač u tom periodu nije imao pre ni posle njega. Iako je bio izabran kao 144. od strane Portland Blazersa na draftu 1972., pa od strane LA Lakersa sledeće godine kao 84. pick, Ćosić je rešio da se vrati u Zadar, a vreme je pokazalo da nije pogrešio jer je odatle otišao pravo u legendu jugoslovenske, evropske i svetske košarke. Izabran je u košarkašku Kuću slavnih u Springfieldu, njegov broj 11 je jedan od samo dva povučena u istoriji njegovog univerziteta, a prvi je neamerički igrač ikada izabran u All-American tim studenata.

Prvi strani igrač koji je draftovan kao prvi izbor na draftu je bio Mychal Thompson sa Bahama 1978. godine i to ispred takvih velikana kakvi su vremenom postali Larry Bird ili Maurice Cheeks. Njega su draftovali Portland Trail Blazersi. Ipak, tu dolazimo do još jedne stavke gde je vrlo relativno ko jeste, a ko nije američki košarkaški produkt. Thompson je, naime, završio Univerzitet Minnesota, a pre toga srednju školu u Miamiju. Što bi se reklo, celokupno košarkaško školovanje je prošao u Americi, kao i sva ostala američka deca, bez razlike. Jedina razlika između njega i drugih američkih igrača je ta što je Thompson imao pasoš druge države. Interensatno je da je Mychal kao igrač osvojio dve titule šampiona kao rezervni igrač u Showtime Lakersima i da je otac All-Star beka Golden State Warriorsa Klaya Thompsona.

I tu dolazimo do drugog igrača u istoriji lige koji je izabran kao prvi pick, a koji nije Amerikanac, a to je legendarni Hakeem Olajuwon iz Nigerije. Olajuwon je rođen i odrastao u Lagosu, tada glavnom gradu ove afričke zemlje, i sa 17 godina je došao u SAD da studira i igra na Univerzitetu Houston. Prema sopstvenom priznanju, on je tek nekoliko meseci pre odlaska na koledž počeo da se bavi košarkom, dok je pre toga bio – fudbalski golman! Zašto je ovo bitan podatak? Zato što je trenirajući fudbal mladi Olajuwon stekao izuzetan rad nogu, što je kasnije u NBA i te kako koristio i po čemu je bio veoma poznat. Međutim, upravo je Olajuwon idealan primer igrača koga treba izuzeti sa svake liste na kojoj se spominju najbolji neamerički igrači NBA lige. Hakeem (tada još uvek Akeem) je proveo četiri godine na koledžu, gde je zapravo i naučio košarku pripremajući se za NBA i za njega se nikako ne može reći da nije, iako nije po rođenju Amerikanac, „američki proizvod“. Četiri godine fakulteta, od kojih je čak tri puta igrao na Final Fouru su sasvim dovoljan razlog da se on više ne može smatrati strancem u NBA. Ako na to dodamo da je 1993. dobio američko državljanstvo i da je nastupao za američku reprezentaciju 1996. godine, slika postaje kompletna.

Sa Thompsonom i Olajuwonom dolazimo do plejade igrača neameričkog porekla koji su, iako stranci, potpuno američki igrači. Među te igrače, iz Evrope, spadaju i nemački igrač i dvostruki osvajač nagrade za najboljeg šestog čoveka Detlef Schrempf i Holanđanin Rik Smits. Schrempf, 208cm visoko krilo, rođen je u Leverkusenu, a pored četiri godine na fakultetu Washington igrao je i poslednju godinu srednje škole u Americi. Te godine je njegova srednja škola u svojoj kategoriji bila čak i prvak države, a pored Dirka Nowitzkog je jedini Nemac koji je učestvovao u NBA finalima. Prema NBA pravilima, za Nemačku je mogao da nastupa dok je igrao na koledžu (što je on i koristio), ali od 1992. više nije mogao da nastupa za svoju nacionalnu selekciju. Tokom karijere je uspeo i tri puta da igra na All-Star susretima.

Rik Smits, gorostasni centar koji je celu karijeru proveo u Indiana Pacersima, rođen je u Eindhovenu, gradu mnogo poznatijem po fudbalskom klubu PSV nego onom košarkaškom u kome je prvi put počeo da trenira sa 14 godina. Sa 18 godina je otišao na školovanje u Ameriku i tamo je upisao Marist College gde je proveo sve četiri godine. Iako bi, kao i Schrempf, pukim pogledom na mesto rođenja imao visoku poziciju u odabiru stranih igrača, ni on se ne može računati da je prošao “evropsku školu” košarke. Naravno, sva ova priča bi bila nekompletna da ne spomenemo i dva legendarna NBA centra, Patricka Ewinga i Tima Duncana.

Ewing, rođeni Jamajčanin iz Kingstontowna, grada mnogo poznatijeg po reggae muzici nego po košarci, bio je treći “stranac” prvi pick na draftu. Ali, koliko je on bio neamerički igrač koji je nastupao četiri godine za Georgetown pod palicom legendarnog trenera Johna Thompsona? Pored toga, on je stigao u Ameriku sa 12 godina i tamo je završio prvo osnovnu, a potom i srednju školu. Konačno, već 1984. je na Olimpijskim igrama u Los Angelesu bio član zlatne američke selekcije, što je ponovio i 1992. godine kao član originalnog Dream Teama u Barceloni. Tim Duncan je sličan primer. Iako je rođen na Devičanskim ostrvima, to je deo američke teritorije, a nastupao je četiri godine za Wake Forest, kao i više puta za američki nacionalni tim.

Sada kada smo odredili smernice po kojima ćemo odrediti igrače koji su imali najuspešnije NBA karijere, a da nisu Amerikanci niti su igrački stvoreni u Americi, možemo da se posvetimo izradi liste. Dakle, najbolji neamerički igrači su…

10. Marc Gasol (Španija)

U NBA je stigao sa 23 godine i 3 medalje sa velikih takmičenja sa reprezentacijom Španije. Takođe, malo je poznato da je baš u Memphisu, gradu u kom već 9 godina uspešno nastupa za Grizzliese, odradio i dve godine srednje škole dok je njegov stariji brat Pau igrao za ovu ekipu. Ta škola je pre pojave mlađeg Gasola imala košarkaški program koji je trajao tek pet godina, tako da je uticaj koji je on imao u Americi minimalan. Nakon toga je nastupao u svojoj rodnoj Španiji pet godina, od kojih je u dve sezone sarađivao i sa Svetislavom Pešićem u Barceloni. Ipak, povezanost sa Memphisom je ostala, a to potvrđuju i ovih devet godina u klubu. Ostale su mu još tri godine ugovora sa ovim timom, a kako stoje stvari, tu će i završiti karijeru. Iako Grizzliesi do sada još nijedan broj nisu povukli iz upotrebe, moguće je da će baš Marc Gasol biti prvi čiji će se dres naći pod svodovima dvorane. Ne bez razloga, jer već sada ili drži rekorde franšize ili je u samom vrhu u mnogim kategorijama.  Tri puta je nastupao za All-Star selekciju, dva puta je biran u All-NBA postave, a 2013. je bio izabran i za najboljeg defanzivnog igrača lige.

9. Zydrunas Ilgauskas (Litvanija)

Kada je došao, sada već daleke 1996. godine, kao 20. pick na draftu iz rodnog Kaunasa u Litvaniji, niko nije očekivao da će Ilgauskas imati toliko uspeha u Clevelandu. Naročito ne jer je u prvih pet godina karijere odigrao tek 111 utakmica, a propustio čak 299, od čega u prve četiri sezone gotovo kompletne tri. Međutim, iz svega se vratio jači i do kraja karijere je ostvario 843 utakmica u NBA ligi, od toga 771 u dresu Cavaliersa. Do pojave LeBrona Jamesa držao je veliki broj rekorda u ovoj ekipi, a i dalje je lider po broju skokova, blokada i broju utakmica odigranih za ovaj tim, a drugi po broju minuta i poena. Njegov dres sa brojem 11 je jedan od tek šest ikada povučenih od igrača koji nisu prošli američki sistem školovanja, a treći je Evropljanin kome je broj na dresu povučen iz upotrebe od strane jednog NBA tima (prva dva su su broj 3 Dražena Petrovića i broj 21 Vlade Divca). Vrhunac karijere mu je bio kada je postao i dvostruki All-Star za selekciju Istoka. Takođe, zajedno sa LeBronom Jamesom, predvodio je svoj tim i do velikog NBA finala 2007. godine u dresu Cavsa, a to je ponovio i 2011. godine u dresu Miami Heata. Nakon povlačenja sa parketa ponovo je radio kao asistent tadašnjem generalnom menadžeru Clevelanda.

8. Toni Kukoč (Hrvatska)

Jedan od igrača koji su tokom devedesetih krčili put svim budućim NBA igračima. Najtrofejniji evropski igrač koji je u NBA stigao u šampionsku ekipu Bullsa koju je, neočekivano, po prvi put napustio Michael Jordan. Kukoč je pre dolaska u veliki NBA tim već bio naučen na trofeje jer je pre odlaska “preko bare” čak četiri puta igrao finale europskih Final Four turnira, a da nije bilo nesrećnih okolnosti, sva četiri puta bi bio i osvajač trofeja. Sa ekipom Jugoplastike iz svog rodnog Splita tri puta vezano je bio prvak Evrope, a pored njega još samo Vassilis Spanoulis ima i tri MVP titule u tim finalima. Ipak, razlika je velika jer je Kukoč sve to uspeo da izvede sa svoje 24. godine. Pored svega toga, pre prelaska u NBA je imao već 6 medalja uzetih sa seniorskih takmičenja sa reprezentacijom Jugoslavije i Hrvatske, kao i juniorsko zlato iz Bormija 1987. kada je u društvu budućih NBA igrača Aleksandra Đorđevića, Vlade Divca i sa saigračem iz Jugoplastike Dinom Rađom dva puta potpuno nadigrao američke koledž igrače. Baš u Bormiju je odigrao antologijsku utakmicu u kojoj je Amerikancima zabio 37 poena uz 11 trojki iz 12 pokušaja! U trenucima najvećih uspeha u Evropi, kao ubedljivo najbolji igrač van Amerike, rešio je da ode u Chicago. Tamo je morao da se privikne na ulogu šestog čoveka, prvo kao zamena Pippenu i Grantu, a posle i Rodmanu, u ekipi koja je bila, ispostaviće se, najbolja u istoriji NBA lige. Kukočev doprinos tri titule Chicaga je bio veoma veliki, a jedan je svega nekoliko igrača koji su startovali na svih pet pozicija u NBA timu! Osvojio je i nagradu za najboljeg igrača sa klupe 1996. godine, a u skraćenoj sezoni 1999. godine predvodio je Bullse u poenima, skokovima i asistencijama. U istoriji Bullsa on se nalazi u top 10 igrača u kategorijama šutnutih i pogođenih trojki, kao i u kategorijama ukradene lopte i asistencije. Preteča je svih evropskih igrača poput Dirka Nowitzkog koji su u stanju da igraju spolja i unutra sa velikim uspehom, uz dodatak da je Kukoč imao mnogo bolji pregled igre i dodavanje. Jednostavno, neponovljiv.

7. Predrag Stojakovć (Srbija)

Nekada najbolji mladi igrač Jugoslavije, zatim MVP grčke lige, pa najbolji strelac i MVP Evrolige, stigao je u Ameriku dve godine nakon što je draftovan u NBA ekipu sa veoma ambicioznim projektom – Sacramento Kingse. Nisko krilo izuzetnih šuterskih mogućnosti, internacionalac od svoje 16. godine i sadašnji generalni menadžer Sacramentove rezervne ekipe u Razvojnoj ligi, došao je u Kaliforniju sa 21 godinom i prve dve sezone je proveo kao rezervni igrač. Nakon toga se ustalio u postavi najatraktivnijeg tima u NBA tih godina, postao trostruki All-Star igrač i dvostruki pobednik u brzom šutiranju trojki. Prvi je Evropljanin koji je pobedio u nekom takmičenju na All-Star vikendu. Njegov broj 16 je povučen iz upotrebe u Kingsima u decembru 2014. godine kao nagrada za sve zasluge iz najslavnijeg perioda u istoriji Sacramenta (ne računajući titulu iz 1951. kada je tim bio stacioniran u Rochesteru). Iako je imao dosta uspešnu NBA karijeru, brojne povrede su uticale na njegovu igru poslednjih šest godina kada je promenio i četiri ekipe. Ipak, sve ono što je propustio sa Sacramentom, naplatio je sa ekipom Dallasa u svojoj poslednjoj NBA sezoni kada je osvojio i NBA titulu. U “čišćenju” velikog rivala iz doba Kingsa, LA Lakersa, u poslednjoj utakmici serije je postigao 21 poen, uz perfektan učinak van linije za tri poena kada je pogodio 6  trojki iz 6 pokušaja. Nakon osvojene titule u duelima sa strašnom ekipom Miami Heata, otišao je u zasluženu penziju. Ostaje zapisano da je u ekipi Sacramenta Top 10 u kategorijama broj mečeva, minuta, poena, defanzivnih skokova i ukradenih lopti, a lider je ekipe po broju ubačenih I šutnutih trojki.

6. Manu Ginobili (Argentina)

Još uvek aktivni i agilni Argentinac sa nepunih 40 godina i u smiraj karijere i dalje ume da odigra na visokom nivou. Ginobili je u San Antonio stigao tri godine nakon što je draftovan kao tek 57. pick1999. godine, i to kao igrač Reggio Calabrije, ekipe koja je te sezone izborila plasman iz druge u prvu ligu Italije! Pre toga je do 21. godine igrao u rodnoj Argentini, a nakon ulaska u Pallacanestro potpisao je za Kinder iz Bolonje, gde je iste godine osvojio šampionat i kup Italije, kao i Evroligu gde biva proglašen za MVP igrača finalne utakmice. Kao jedna od najvećih krađa na draftu u istoriji lige, stiže u Spurse 2002. godine, a tamo osvaja 4 šampionske titule, uz dva nastupa na All-Staru i jednu titulu najboljeg šestog igrača lige. Ta sezona (2007/08) u kojoj je dobio tu nagradu je možda i najbolja sezona ikada jednog igrača sa klupe od kada je uvedena ova nagrada 1983. godine. Šuter izuzetne energije, prepoznatljiv po tome da ne bira poziciju po terenu odakle treba da šutne i po vrlo energičnim prodorima, idealno se uklopio u sve misli trenera Gregga Popovicha. Jedini je igrač pored legendarnog Billa Bradleya (New York) koji je osvojio Evroligu, NBA ligu i bio olimpijski šampion. Jedan od najboljih igrača ikada sa južnoameričkog kontinenta, a sigurno najbolji koji je ikada igrao u NBA ligi. Treći je igrač u istoriji Spursa po broju odigranih utakmica za klub, ubedljivo prvi trojkaš, drugi kradljivac lopti i peti strelac, dok se u još nekoliko kategorija nalazi među Top 10 igrača u istoriji Spursa. Gotovo sigurno budući član Kuće slavnih.

5. Vlade Divac (Srbija)

Sadašnji generalni menadžer kluba u kome je doživeo vrhunac svoje karijere, Sacramento Kingsa, NBA karijeru je započeo u najglamuroznijem timu (L.A. Lakers) i to kao zamena za najboljeg centra svih vremena – Kareem Abdul Jabbara. Jedan je od svega 7 igrača u istoriji NBA koji je postigao minimum 13.000 poena, 9.000 skokova, 3.000 asistencija i 1.500 blokada. Osvajač 11 medalja sa seniorskom reprezentacijom Jugoslavije, prvi je igrač koji nije niti Amerikanac, niti je prošao američku školu košarke koji je odigrao preko 1.000 mečeva u NBA ligi. Imao je čak i, za sadašnje uslove, neverovatan osećaj za dodavanje, što ga je godinama činilo i najboljim dodavačem među centrima u ligi. Nakon dolaska Shaquille O’Neala u Grad Anđela, Lakersi su odlučili da ga trejduju u Charlotte Hornetse za srednjoškolsku senzaciju Kobea Bryanta. Tamo provodi dve godine i stiče veliku popularnost, ali dalji put ga vraća nazad u Kaliforniju, ovaj put u Sacramento. Tamo je zajedno sa saigračem iz reprezentacije Peđom Stojakovićem i kasnije još jednim izuzetnim evropskim igračem Hedo Turkogluom imao najzapaženije igre u svojoj karijeri, zasluživši dva puta poziv u All-Star selekciju, ali se na toj manifestaciji pojavio samo jednom, odbivši sledeće godine da ponovo kao zamena učestvuje na tom meču. Nakon svega, karijeru je završio tamo gde je i započeo kada je kao 21-godišnjak došao u Ameriku- u LA Lakersima. Njegov broj 21 koji je nosio u Kingsima je povučen na ceremoniji u martu 2009. godine, a sama igra Vlade Divca je dokazala da se i igrači “školovani” u Evropi I te kako mogu nositi sa NBA zvezdama čime su širom bila otvorena vrata za ostale igrače u narednom periodu.

4. Dikembe Mutombo (Kongo)

Možda i najkontroverzniji neamerički igrač u ovom tekstu. Ne zbog svojih neupitnih igračkih kvaliteta, već zbog činjenice da su svi igrači koji su prošli četvorogodišnje školovanje u Americi automatski isključeni iz ove priče. Razlog zbog čega centar iz Konga nije je taj što je kod trenera Johna Thompsona na Georgetown stigao tek sa 21 godinom i sa već pet godina aktivnog igranja košarke. U to doba je već bio i dve godine reprezentativac svoje zemlje, a o profesionalnoj košarci je počeo da razmišlja tek posle dve godine studiranja (tri godine je igrao za Hoyase) u Americi. U NBA ligu je stigao sa 25 godina kao četvrti pick 1991. i to u ekipu Denver Nuggetsa. U svojoj sophomoresezoni, Mutombo je sa Denverom izveo istorijsko izbacivanje prvoplasirane ekipe Seattle Supersonicsa u prvoj rundi playoffa i to nakon što su gubili sa 2:0 u seriji kada je za prolaz u drugu rundu trebalo 3 pobede. To je bila istorijska pobeda jer nikada pre toga nijedan osmoplasirani tim nije uspeo da izbaci prvoplasiranu ekipu. I tu, a kasnije i u Atlanti, pa i u ostalim ekipama za koje je nastupao, je dokazao da je jedan od najboljih defanzivnih igrača u istoriji lige jer je bio čak četiri puta biran za najboljeg defanzivca godine. Na All-Star utakmicama se pojavljivao ukupno 8 puta, a čak dva kluba su povukli njegov dres broj 55 iz upotrebe (Denver Nuggets i Atlanta Hawks). Takođe je tri godine zaredom bio i najbolji bloker lige, a jedino je Hakeem Olajuwon u istoriji lige od kad je uvedena ova kategorija u sezoni 1973/74 bolji od njega. Zbog svih zasluga na terenu, 2015. godine je uvršten i u košarkašku Kuću slavnih.

3. Tony Parker (Francuska)

I dalje aktivni član startne petorke Spursa je do sada odigrao (računajući i playoff mečeve) ukupno 1.358 utakmica za ovaj tim i sa tim brojem mečeva je drugi igrač po broju odigranih utakmica od svih igrača rođenih van Amerike. Sa 35 godina na leđima više nije toliko brz niti startan kao nekada, ali je i dalje playmaker od koga drugi igrači zaziru. Draftovan je 2001. godine kao 28. pick od strane Spursa i već sa 19 godina i tek dve profesionalne sezone u francuskoj ligi rešio da se otisne preko okeana. Koliko je to bila dobra odluka dovoljno govore činjenice da je osvojio 4 NBA titule (najviše od svih evropskih igrača), da je 6 puta bio učesnik All-Star meča i da je dobio titulu MVP-a finala 2007. godine. Iako upravo puni 35 godina, ne namerava još da stane. Jedino bivši saigrač Tim Duncan ima više odigranih mečeva i minuta u crno-sivom dresu, a ubedljivo je najbolji asistent kluba u istoriji i četvrti strelac. Ugovorom je vezan još jednu sezonu za klub, ali po sopstvenim rečima sigurno će igrati još koju godinu.

2. Pau Gasol (Španija)

Stariji od braće Gasol (u julu puni 37 godina) je u NBA stigao 2002. godine kao 21-godišnjak. U ekipu Memphis Grizzliesa stigao je direktno iz rodne Barcelone kao šampion španske lige, osvajač kupa i aktuelni MVP finalne serije.  Odmah je postao rookie godine, kao jedan od tek tri strana igrača kojima je to pošlo za rukom u istoriji lige. Atletske građe i odličnog šuta, sjajno se snalazi i pod koševima i na spoljnim pozicijama. Tek je četvrti igrač u istoriji lige sa minimum 20.000 poena, 10.000 skokova, 3.500 asistencija i 1.500 blokada. Karijeru je započeo u Memphis Grizzliesima gde i dalje drži rekorde po broju pogođenih i šutnutih slobodnih bacanja. Ipak, zvezdane trenutke doživljava u LA Lakersima gde osvaja dve titule šampiona, a ukupno je i 6 puta bio učesnik All-Star susreta. Četiri puta je biran u All-NBA postave. Osvajač je 10 medalja sa seniorskom reprezentacijom Španije, od kojih je najvažnija titula šampiona sveta iz 2006. godine. Trenutno se nalazi u San Antonio Spursima gde je nakon povrede koju je imao sredinom sezone prekomandovan na klupu, prvi put u svojoj NBA karijeri. Preostala mu je još jedna godina ugovora sa Spursima s kojima u svojoj prvoj prvoj sezoni u ovom klubu već je igrao finale Zapadne konferencije.

1. Dirk Nowitzki (Nemačka)

Najbolji neamerički igrač koji nije prošao američku školu košarke sigurno je Dirk Nowitzki, hodajuća legenda Dallas Mavericksa kome će sledeća, najverovatnije i poslednja sezona biti i jubilarna dvadeseta u istoj ekipi, čime će se izjednačiti sa legendom LA Lakersa Kobeom Bryantom po broju godina provedenih u istom klubu. Trenutno je sedmi igrač po broju odigranih utakmica u istoriji NBA, a ako bi računali broj nastupa u istom dresu u regularnoj sezoni Dirk je na trećem mestu, odmah iza legendarnog tandema Utah Jazza Johna Stocktona i Karla Malonea, a sa nastupima u doigravanju još su samo od prošle godine penzionisani Kobe Bryant i Tim Duncan ispred njega. Ako sledeće sezone, uz eventualni playoff, odigra još 68 utakmica, biće treći igrač po dužini staža u jednom klubu, iza Stocktona i Duncana. Pored toga, šesti je strelac u istoriji NBA lige, sa dosta dobrim šansama da do kraja karijere pretekne i legendarnog Wilta Chamberlaina na petoj poziciji, a prvi neamerički igrač koji zadovoljava kriterijume iz ovog teksta posle njega je Pau Gasol koji je “tek” 43. na listi najboljih NBA strelaca. Ko bi rekao da će dvadesetogodišnjak, draftovan od strane Milwaukee Bucksa kao deveti pick (odmah prosleđen u Dallas) toliko napraviti u karijeri? Nastupio je na 13 All-Star mečeva, a istorija pamti samo 8 igrača koji su nastupali na više ovakvih utakmica od njega. Takođe, biran je 12 puta u All-NBA postave, a vrhunac karijere je bio 2011. godine kada je ekipa Dallasa kao autsajder osvojila svoj jedini NBA naslov (4-2 protiv LeBronovog Miamija), a Dirk je bio i MVP finala.

Interesantno je videti da je u izboru najboljih igrača polovina (petorica) igrača još uvek aktivna, kao i da su čak trojica sa ove liste u San Antonio Spursima, čiji je trener Gregg Popovich, Amerikanac rođen iz mešovitog srpsko-hrvatskog braka. Sama činjenica da je ovoliki broj igrača još uvek aktivan jasno pokazuje sa koliko su se nepoverenja do skoro susretali prvi stranci koji su dolazili u NBA i tamo krčili put za buduće generacije. Koliko je recimo, imao sreće Vlade Divac, toliko njegov saborac iz reprezentacije Dražen Petrović, iako u tom momentu ubedljivo najbolji evropski igrač, nije imao sreće pri izboru kluba. Tek je trejdom u New Jersey Netse postao je u sezoni 1992/93 jedan od pet najboljih šutera u NBA ligi. Da, nažalost, nije poginuo u saobraćajnoj nesreći, vrlo je moguće da bi bio i prvi Evropljanin koji je igrao All-Star utakmicu u godinama koje su sledile. Nešto bolje su prošli Šarunas Marčuljonis i Predrag Danilović, dok je recimo Dino Rađa (iako je i te kako imao mesta u NBA) po sopstvenoj odluci rešio da se vrati u Evropu. Koliko bi, da je moguće sada ih postaviti u neku NBA ekipu, ovi igrači imali veći uticaj u svojim ekipama, svima je jasno. Samo poređenja radi, u NBA ligi je pre tačno 20 godina (sezona 1996/97) bilo samo 14 igrača (ili u procentima samo 4%) koji su mogli da zadovolje kriterijume postavljene u ovom članku, od toga samo pet igrača koji su mogli da igraju “spolja”.  Ove sezone, ukupno 71 neamerički igrač (ili nešto više od 18%) je mogao da zadovolji postavljene uslove, a ako na to dodamo i igrače koji su prošli nekompletno školovanje u USA (2 do 3 godine srednje škole ili koledža) dolazimo i do cifre od ukupno 80 igrača, što je petina od ukupnog broja igrača u NBA! Nešto potpuno nezamislivo do pre dve decenije. A ove sezone samo dva kluba (Brooklyn Nets i LA Clippersi) nisu imali igrača sa ovim kriterijumima u svojoj ekipi, a čak osam ekipa je imalo po četiri takva igrača u svojim redovima! Mnogi od njih su i lideri svojih ekipa, a ove godine su i Giannis Antetokounmpo i Marc Gasol bili učesnici All-Star utakmice. A kada su u pitanju All-Star utakmice i odabir na njima, baš zbog jednog igrača ovog tipa koje istražujemo, NBA je promenila I način glasanja za All-Star. Naravno, u pitanju je Zaza Pachulia, Gruzinac koji je član Golden State Warriorsa. Ipak, koliko je to nepravedan potez prema centru vicešampionske ekipe, najbolje pokazuje osmostruki izbor još jednog “stranca” na meč svih zvezda. Yao Ming, kineski centar koji je u prvoj deceniji 21. veka igrao za Houston Rocketse, svake godine je bio biran za startera na ovoj utakmici, iako je objektivno bilo kvalitetnijih centara na Zapadu u to doba. Jednostavno, u to vreme glasovi publike su bili jedino merilo popularnosti igrača. Da mu povrede nisu suviše rano prekinule karijeru, gotovo se sa sigurnošću može reći da bi bio visoko rangiran na ovoj listi.

Tendencije govore da će se u budućnosti treneri i generalni menadžeri NBA klubova još više oslanjati na igrače koji nisu prošli američki sistem obuke. Približavanje pravila, načina igre i treninga daju pozitivan signal NBA klubovima da se sa još više poverenja biraju neamerički igrači na draftu. A ako se u roku od 20 godina u Americi broj ovakvih igrača upetostručio, da li je realno da se u narednih 20 godina izjednači odnos između američkih igrača i ostatka sveta, ostaje da se vidi. Kao i eventualna mogućnost, nekada davno samo stidljivo najavljivana, da All-Star utakmica postane duel američkih igrača protiv ostatka sveta, a ne duel Istoka i Zapada.